Hey Siri … Kloon mijn stem

Geschreven door Robbe Wulgaert

Sprekende robots en digitale assistenten zijn geen toekomstmuziek meer. Met Siri, Alexa en de Google Assistant zijn we inmiddels vertrouwd. In België herinneren sommigen zich nog de innovaties van L&H en de Flanders Language Valley (RIP), maar anno 2025 staat de technologie mijlen verder. Wat als een digitale assistent niet alleen met je kon praten, maar dat ook kon doen met jouw eigen stem? Of stel je voor dat uitspraakoefeningen Engels veranderen in een dynamisch dialoog, waarbij geen van beide sprekers ‘echt’ aan het woord is. Dit lesmateriaal neemt je mee in de wereld van AI-stemklonen: wat is er nodig om jouw stem na te bootsen? Welke mogelijkheden biedt dit voor het onderwijs? En wat zijn de risico’s en ethische vraagstukken? Ontdek het zelf. Hey Siri, aan de slag!

 

Spraakcomputers in ons leven

Digitale assistenten zijn niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Siri, Google Assistant en Amazon Echo (Alexa) hebben hun weg gevonden naar smartphones, smartwatches en zelfs onze huiskamers. Ze beheren onze agenda, stellen herinneringen in, bedienen domotica, starten afspeellijsten en lezen zelfs het weerbericht voor.

Maar naast deze alledaagse functies worden AI-gegenereerde stemmen ook gebruikt in andere domeinen. Van Hollywood tot podcasts en de medische wereld: AI-modellen maken menselijke stemklonen mogelijk voor uiteenlopende toepassingen. Deze technologie is veel geavanceerder dan een simpele 'Hey Siri' of 'Okay Google,' maar biedt interessante inzichten in de werking van AI en taaltechnologie. We duiken even in die voorbeelden en ontdekken hoe we deze kunnen gebruiken in onze klaspraktijk. 

Luke, I’m your AI father …

Darth Vader is niet alleen iconisch vanwege zijn verschijning, maar vooral door zijn stem. Sinds 1977 bracht James Earl Jones dit personage tot leven met zijn diepe, dreigende toon. Ook in de serie Obi-Wan Kenobi klonk zijn stem opnieuw, maar deze keer werd ze gereconstrueerd met AI. Respeecher, een bedrijf gespecialiseerd in stemtechnologie, gebruikte oude opnames en een AI-model om de Vader-stem van de originele trilogie te recreëren.

In 2024 overleed James Earl Jones, wat de rol van AI in het behoud van stemmen extra relevant maakt. Deze technologie maakt het mogelijk om iconische stemmen ook na iemands overlijden te blijven gebruiken. Tegelijk roept dit belangrijke ethische vragen op: van wie is een stem, mag en kan je die verkopen, en hoever mogen we gaan in het digitaal ‘verder leven’ van een artiest? 

Geneeskunde

Ook in de medische sector wordt AI gebruikt, en dit niet enkel als ondersteuning bij de medische beeldvorming. Een voorbeeld hiervan is Google's Project Euphonia. Dit project ondersteunt mensen met spraakbeperkingen, zoals ALS-patiënten, door hen te helpen communiceren en zelfs hun eigen stem te behouden.

Het filmfragment met voormalig NFL-speler Tim Shaw illustreert de impact van deze aanpak. Door oude radio- en tv-opnames van Tim te analyseren, trainde Google een AI-model dat zijn stem digitaal reconstrueerde. Nu kan Tim teksten typen die de AI met zijn authentieke stem uitspreekt. Voor Tim en zijn familie was het emotioneel moment om zijn stem opnieuw te horen, terwijl het leek alsof hij een brief die hij eerder aan zichzelf had geschreven kon opdragen. 

Naast het praktische voordeel van verbeterde communicatie raakt deze technologie ook een meer gevoeliger punt, namelijk het behoud van persoonlijke identiteit. Met AI kunnen mensen, zelfs in de meest uitdagende omstandigheden, zichzelf blijven herkennen en hun eigen stem laten horen. 

Hoe werkt voice cloning?

Om een stem te klonen met een AI-model, moeten we begrijpen welke eigenschappen van onze stem en taal nodig zijn voor een geslaagde imitatie. In het filmfragment met Tim zien we hoe hij zinnen hardop leest in verschillende stijlen en over uiteenlopende onderwerpen. Hoewel de inhoud van de tekst minder belangrijk is, let het model vooral op de semantiek (welke letters worden gebruikt) en de fonemen (hoe die klinken). Deze aanpak biedt een kans om met leerlingen te praten over taalverwerving, een proces dat doet denken aan lesjes zoals Aap-Noot-Mies, waarin klanken en letters worden gekoppeld.

Schematische voorstelling van de workflow en gebruikte AI-modellen.

Invoer

Om een stemkloon te maken, kunnen we twee soorten audiobronnen gebruiken: eigen opnames of een YouTube-fragment. Eigen opnames kunnen eenvoudig worden geüpload via de Notebook, mits je een Google Chrome-browser gebruikt. Voor YouTube-fragmenten kopieer je de URL en plak je deze in de Notebook. De code scheidt het audiospoor van de video en bewaart alleen de eerste minuut audio om technische beperkingen van de server te respecteren. Langere fragmenten kunnen leiden tot ‘out-of-memory errors’. 

Semantiek

Net als in het Euphonia-project beginnen we met het vaststellen van wat er precies is gezegd in de opname. Hiervoor gebruiken we Whisper, een speech-to-text AI-model. Whisper zet het audiobestand automatisch om in tekst, wat veel tijd bespaart. 

Fonemen

Met de transcriptie op zak kan het AI-model de letters en woorden koppelen aan klanken, oftewel fonemen. Door te leren hoe een spreker individuele klanken uitspreekt, bootst het model de stem na. Het eindresultaat is een text-to-speech-model dat tekst omzet naar audio. Wanneer je een tekst invoert, splitst het model deze in zinnen en tokens. Vervolgens koppelt het de tokens aan de klanken van de originele spreker en combineert alles tot een audiobestand. Dit bestand kun je direct beluisteren en downloaden. 

Aan de slag met Python!

Tips voor een goede opname

Wil je het beste eindresultaat bereiken, dan heb ik hieronder enkele praktische tips:

  • Zorg dat er maar 1 spreker hoorbaar is. Een opname van een podcast, een druk gesprek of middenin een klaslokaal is dus niet ideaal. Het maakt het koppelen van de tekst aan de correcte klank, die van de doelspreker dus, heel ingewikkeld.

  • Hanteer een vrij constant volume, toon en intonatie.

  • Spreek rustig en houd kleine pauzes tussen zinnen.

  • Vermijd achtergrondlawaai!

  • Gebruik de microfoon van de laptop of, indien mogelijk, een aparte microfoon.

  • Neem de opname op via een applicatie op de laptop.

  • Vermijd opnames in ruimtes met echo!

Resultaten

Lesfasen en opdrachten

Hieronder vind je een voorbeeld van het verloop van dit lesproject.

Stap 1 - uitspraakopdracht

We starten met een opname van een tekst in een rustige omgeving, bijvoorbeeld thuis of in een opnameruimte. Deze opname kan gekoppeld worden aan een leerlijn Engels of Frans en worden voorzien van formatieve feedback of summatieve beoordeling. Het doel is om leerlingen bekend te maken met het opnemen van duidelijke spraak en articulatie, een vrij essentiële basis voor voice cloning.

Stap 2 - klassikale verkenning van de Notebook 

In deze stap leren leerlingen werken met de Notebook, waarin Pythoncode en AI-modellen worden gebruikt. Voor veel leerlingen is dit hun eerste kennismaking met programmeercode. We starten met modelleren: we laten zien hoe je een Notebook opstart en wat een codecel is. Ook bespreken we privacy en dataretentie. Dit is belangrijk omdat de opnames en stemklonen in ‘de cloud’ worden verwerkt, maar na de sessie automatisch worden gewist.

Stap 3 - Uitspraak door AI

Met de opname uit Stap 1 maken we een nieuw audiofragment. We gebruiken een gemeenschappelijk tekstfragment voor de klas, bijvoorbeeld een passage uit de Odyssee. Het eindresultaat wordt voorzien van een referentie volgens een vast sjabloon:

  • Welk model? (bv. Fish-Speech)

  • Welke versie? (bv. versie 1.4)

  • De ontwikkelaar (bv. Liao et al., 2024, Robbe W., 2025)

  • Doel? (bv. om een dialoogje te maken)

  • Transcriptie? (bv. wat zegt het AI-model?)

  • Originele stem? (bv. Robbe Wulgaert)

Stap 4 - Dichter met AI

In deze stap geven we de leerlingen meer vrijheid. Ze kiezen namelijk zelf welke tekst ze willen genereren met het text-to-speech-model van hun eigen stem. Maar probeer deze stap te koppelen aan een ander vak of project! Zo kan je hier een mooie brug maken naar de gedichtenweek door de leerlingen op zoek te laten gaan naar een gedicht dat hen echt aanspreekt. Dit zal de basis vormen van ons nieuw bestand. Ook dit bestand dienen ze in en voorzien ze van de gepaste referenties volgens bovenstaand schema.

Stap 5 - Dialoogje onder AI’s 

Verdeel de klasgroep in duo’s en laat hen een dialoogje bedenken. Je kan hiervoor vertrekken van een dialoogje dat ze hebben moeten verzorgen in een ander vak. Ze kunnen dit dialoogje opnieuw gebruiken, of gebruikmaken van een large language model zoals Gemini, ChatGPT, CoPilot … om een variant te maken op dat dialoogje. Zorg er weliswaar voor dat er twee sprekers zijn.

Eenmaal het dialoogje is uitgeschreven, gaan beide leerlingen aan de slag. Ze maken elk apart een stemkloon op basis van de opname uit stap 1 en genereren zo zin per zin hun deel van het dialoogje. Deze zinnen downloaden ze naar hun computer en verwerken ze in een gedeelde PowerPoint-presentatie. Door de audiobestanden in sequentie te laten afspelen, simuleren we een dialoogje tussen twee stemklonen. Ook dit dienen de leerlingen waarbij ze opnieuw de afspraken rond referenties opvolgen.

Valkuilen en gevaren

Deze technologie wordt jaar na jaar beter in het imiteren van stemmen. Ook de toegankelijkheid tot de AI-modellen en code gaat met rasse schreden vooruit … maar dat leidt ons ook tot enkele bezorgdheden en gevaren. Gevaren waar we het met de leerlingen best over hebben als we hen willen voorbereiden op deze steeds meer digitale wereld.

Libelia Desplenter 

Het was even schrikken toen Libelia Desplenter de telefoon opnam. Journalisten belden haar op om haar te vertellen dat ze de nieuwe stem was van … Siri. De spraakassistent van Apple. Libelia was in een vorig leven stemacteur bij het ter ziele gegane Ternout en Hauspie. Daar had ze een hele resem opnames gemaakt die gebruikt worden door Stad Gent, de trams in Brussel en blijkbaar ook Siri. Apple had de rechten op haar stem kunnen kopen. Je stelt plotseling vast dat je in een digitale wereld leeft waarin niet alleen Darth Vader postuum voortleeft, maar je ook de rechten op jouw eigen stem kan verkopen en kwijtspelen.

Hollywood

Bovenstaande is vrij nieuw in Vlaanderen, maar in Hollywood ligt men er al lang wakker van. De protesten in de filmindustrie in 2023 en 2024 stonden deels in het teken van auteursrechten en de opkomst van dit soort AI-technologie. Zo overkwam het Paul Skye en Linnea Sage toen ze, na enkele freelance-opdrachten, merkten dat hun stemopnames gebruikt werden om stemklonen te maken voor podcasts. Iets waar ze nooit mee hadden ingestemd en waarvoor ze niet betaald werden. Helaas staan de auteursrechten op bijvoorbeeld jouw stem in veel landen nog in de kinderschoenen. In veel landen kan je hier juridisch weinig tot niks tegen ondernemen. Je stem kan niet alleen gekocht worden, maar dus blijkbaar ook ‘gestolen’.

Bron: BBC

Phishing en fraude

Sommige kregen misschien al eens een verdacht WhatsApp-bericht. “Hoi mam en pap, ik ben mijn GSM verloren en heb dringend geld nodig …”. Daar trappen de meesten natuurlijk niet meer in. Maar wat als dit bericht wordt verzonden met de stem van jouw zoon of dochter? Want blijkbaar is een opname van pakwag 60 seconden voldoende om zoiets te maken. Het overkomt bekende TV-gezichten, waar er dus veel bronmateriaal van is, geregeld. 

Afspraken met leerlingen

Doorheen dit lesproject gingen we aan de slag met onze eigen stem en eigen opnames, of fragmenten van YouTube van Macron of Trump … maar deze technologie kan ook misbruikt worden. Leerlingen kunnen opnames maken van elkaar of de docent en deze gebruiken als basis voor een stemkloon. Wellicht ondeugend bedoeld, maar dat is het heus niet altijd. Daarom hebben we het in dit lesproject ook over toelating geven, wanneer je deze kan intrekken en wat je kan doen als slachtoffer van deze technologie.

AI-geletterdheid en leerdoelen

Dit lesproject kunnen we koppelen aan competenties uit het EU DigComp Framework, maar ook aan leerplandoelen Taaltechnologie & Taalredactie, Engels, Frans of zelfs Spaans. Die koppeling aan de leerplandoelstelling is afhankelijk van de uitspraakopdracht die we gebruiken als input of de opdracht rond gedichtenweek. Maar op vlak van AI-geletterdheid sluit dit lesproject aan bij volgende competenties:

  • Weet signalen te herkennen die aangeven of men communiceert met een mens of met een AI-gebaseerde gespreksagent (bv. bij het gebruik van tekst- of spraakgebaseerde chatbots).

  • Weet dat AI-systemen gebruikt kunnen worden om automatisch digitale inhoud te creëren (bv. teksten, nieuws, essays, tweets, muziek, afbeeldingen) met bestaande digitale inhoud als bron. Dergelijke inhoud kan moeilijk te onderscheiden zijn van menselijke creaties.

  • Weet hoe je AI-bewerkte/gemanipuleerde digitale inhoud in het ei gen werk kan verwerken (bv. verwerken van AI-gegenereerde melodieën in een eigen muzikale compositie). Dit gebruik van AI kan controversieel zijn omdat het vragen oproept over de rol van AI in kunstwerken, en bijvoorbeeld wie er gecrediteerd moet worden.

  • Overweeg de voor- en nadelen zorgvuldig voordat je toestemming geeft aan derden om persoonlijke gegevens te verwerken. Bijvoorbeeld, als je een digitale assistent op je smartphone gebruikt om bevelen te geven aan een robotstofzuiger, is het belangrijk om te beseffen dat die gegevens mogelijk toegankelijk zijn voor bedrijven, overheden en cybercriminelen. Dat risico bestaat vooral wan neer de verwerking van natuurlijke taal plaatsvindt op een externe server, in plaats van rechtstreeks op het apparaat zelf.

  • Je bewust zijn hoe AI-taal technologieën de toegang tot tools en diensten kunnen verbeteren, maar tegelijkertijd erkennen dat minder gesproken talen vaak ondervertegenwoordigd blijven.

Je kan dit lesproject koppelen aan volgende leerplandoelstellingen uit het leerplan Taalredactie en Taaltechnologie uit de derde graad (leerplan KOV):

  • LPD 4: De leerlingen gaan kritisch en doelgericht om met taaltechnologische hulpmiddelen.

  • LPD 5: De leerlingen lichten het maatschappelijk en wetenschappelijk belang van taaltechnologie toe.

  • LPD 6: De leerlingen illustreren hoe taaltechnologie hen in hun werk als taalprofessional kan ondersteunen.

Benodigdheden

Tijdens het verloop van dit lesproject heb je volgende zaken nodig:

  • laptops met toegang tot een Google Chrome-browser;

  • stabiele internetverbinding;

  • toegang tot Google Colab via Google Workspaces (dit moet je aftoetsen met de ICT-coördinatie op school);

  • vaardigheid met het gebruiken van een webbrowser en de verkenner op de computer;

  • microfoon (ingebouwd, maar bij voorkeur een externe microfoon).

Alternatieve browsers, besturingssystemen en devices kunnen werken, maar worden niet door mij ondersteund.

 

Ik wil dit in mijn klas! Wat moet ik doen?

Wil je hier zelf mee aan de slag in jouw klaslokaal? Super! Samen met jongeren werken rond AI-geletterdheid en hen tegelijk tonen dat taaltechnologie ruimer is dan GPT-modellen gebruiken, is een leerzame activiteit. Met de knoppen hieronder kan je informatie opvragen rond nascholingen (Centrum Nascholing Onderwijs - Universiteit Antwerpen) over dit thema en de code inkijken. Je vindt er ook een link naar het boek ‘AI in de Klas - Praktische Gids voor Onderwijsprofessionals’. 

  • Type: Workshop - Duurtijd: 2 maal 2.5 uur (voormiddag en namiddag)

    In deze sessie bouw je verder op de inleidende sessie over artificiële intelligentie en exploreer je de mogelijkheden en beperkingen van AI en taalalgoritmes specifiek gericht op het taalonderwijs. Omdat taaltechnologie meer is dan enkel ChatGPT, duik je in de wereld van sentimentsanalyse, formatieve feedback, transcriptie van audio en zelfs het klonen van stemmen. Tijdens deze sessie leer je ook hoe je een “eigen GPT-model” kan ontwerpen. Dit alles in een (kritisch) samenspel tussen leerling en computermodellen!

  • Na deze nascholing kan je:

    • in eigen woorden een AI-voorbeeld uit het dagelijks leven duiden;

    • de werking van een GPT-model duiden;

    • een praktijkvoorbeeld geven van hoe je AI in de klas brengt;

    • een AI-model aanwenden om een audio-fragment (podcast bijvoorbeeld) te transcriberen;

    • taalalgoritmes aanwenden om aan sentimentsanalyse te doen;

    • een GPT-model gebruiken om formatieve feedback te geven op schrijfopdrachten;

    • een “eigen GPT-model” uitwerken en voorzien van eigen pedagogisch materiaal.

    • een opdracht uitwerken rond sementiek, fonemen en stemklonen.

  • Leerkrachten secundair en hoger onderwijs uit de tweede graad en derde graad. Deze nascholing is specifiek gericht op leerkrachten moderne (vreemde) talen, docenten taalredactie en taaltechnologie en pedagogisch ICT-coördinatoren.

    Deze nascholing is een verdiepende sessie die specifiek gericht is op het inzetten van AI in het taalonderwijs. Deze sessie sluit aan op de nascholing rond ChatGPT die een algemene inleiding biedt op de mogelijkheden en beperkingen van deze AI-technologie. Het volgen van de voormiddagsessie over ChatGPT wordt aangeraden.

    Bent u op zoek naar een inleidende of brede nascholing over GPT-technologie? Dan verwijs ik je graag doornaar de inleidende sessie ‘ChatGPT: een (vergiftigd) geschenk?’

  • Duurtijd:

    Locatie:

    • Deze nascholing kan ook georganiseerd worden op een individuele school.

    Prijs:

    • 132 euro per deelnemer via het CNO;

    • 800 euro (exclusief verplaatsingskosten) indien ingericht op locatie.

  • Er namen reeds meer dan 163 cursisten deel aan deze nascholing. De deelnemers via het CNO gaven deze nascholing een score van 4.15/5.

    Enkele voorbeelden van hun feedback:

    • De concrete taak waarbij een podcast door leerlingen samengevat wordt, vervolgens door AI en dan de combinatie van beide. Toegankelijke oefening.

    • De kennis, helderheid, vlotheid en humoristische aanpak van de spreker.

    • Interessant, Wulgaert is een absolute expert in zijn vak!

    • Heel sterke lesgever die complexe materie bevattelijk en concreet wist te maken. Met een directe link naar de lespraktijk. Ik volgde enkel het namiddagprogramma maar had spijt dat ik niet had ingeschreven voor de voormiddag ook.

    • Het lesmateriaal was concreet en in principe gebruiksklaar. Het oog voor detail en de kwaliteit van het materiaal waren erg hoog.

    • Het inzicht dat ik verkreeg door de deskundige uitleg van de lesgever. De werking van ChatGPT werd me duidelijk. De lesgever was heel onderlegd in het onderwerp.

    • De sessie heeft voor mij aangetoond dat wat ik ken en doe met AI, taaltechnologie, slechts het tipje van de ijsberg is. Een eye-opener.

    • De inhoud werd enthousiast gebracht en als leek kon je prima instappen. Aanschouwelijk lesmateriaal met leuke didactische tips die haalbaar zijn en gemakkelijk te vertalen zijn naar de eigen lespraktijk. Topervaring!

    • Meteen hoog niveau en uitgaan van voorkennis. Geen onnodig gepamper bij aanvang.

  • Dit lesmateriaal kan je vinden via onze Discord Community.

  • Je kan meer informatie vinden over mijn boek via deze link!

Robbe Wulgaert https://www.robbewulgaert.be
Vorige

Handvat voor Lesmateriaal
Volgende

Avontuur op de Akropolis (vernieuwd)